Kalvarija na latinskom jeziku znači isto što i Golgota na jevrejskom – kosturnica ili, u slobodnijem prevodu, mesto stradanja. Prvenstveno se odnosi na brdo izvan zidina Jerusalima koje je korišćeno za pogubljenja osuđenika, na kojem je i Isus Hristos razapet između dva razbojnika.
Prema tradiciji Rimokatoličke Crkve, na svom stradalnom putu od zatvora do groba, Hristos je prošao kroz 14 stacija, odnosno mesta na kojima su se dogodili bitni događaji njegovog Krsnog puta. Te stacije označavaju sledeće događaje i mesta:
- Pretorija, tamnica i mesto Hristosove osude na smrt
- stavljanje krsta na Hristova leđa da ga nosi do Golgote
- prvi pad Hristov pod težinom krsta
- Hristos se oprašta sa svojom majkom, Presvetom Bogorodicom
- Simon Kirinejac pomaže Hristu da ponese krst
- Veronika briše ubrusom Hristovo lice
- drugi pad Hristov pod težinom krsta
- Hristov govor kćerima Jerusalimskim
- treći pad Hristov pod težinom krsta
- vojnici dele Hristovu odeću i bacaju kocku za njegovu rizu
- Hrista klinovima pričvršćuju na krst
- Golgota, mesto raspeća i smrti Hristove
- Ploča pomazanja, na kojoj je telo Hristovo pomazano svetim uljima nakon skidanja sa krsta
- Grob Gospodnji
Pravi Krsni put (Put stradanja, Via Dolorosa) se nalazi u Jerusalimu, a u nekim gradovima se napravi simboličan Krsni put na brdu izvan naseljenog mesta sa kapelom i 14 stacija (stubova) koji predstavlja Krsni put Hristov iz Jerusalima. Ovakvo mesto se zove Kalvarija i na njemu se vrši bogosluženje na Veliki petak tako što se ide od stacije do stacije i pred svakom se čitaju molitve i delovi Jevanđelja koji opisuju šta se desilo na svakom pojedinom mestu.
U pravoslavlju se tako nešto vrši samo u Svetom gradu Jerusalimu, ne postoji praksa gradnje Kalvarije u drugim gradovima i naseljima.
Srbobran je jedno od malobrojnih mesta koje ima svoju Kalvariju. Srbobranska Kalvarija se prvi put u istoriji spominje 28. januara 1868. godine, kada su tadašnji predstavnici katoličke crkve odlučili treba da je izgrade u Srbobranu. Izabrali su mesto između Bečejskog puta i Krivaje koje u to vreme nije bilo naseljeno. Na osnovu podataka iz beležnice iz 1870. godine može se zaključiti da je Kalvarija završena te godine.
Prema beležnici iz 1872/73. vidimo da su vršeni radovi unutar kapele, jer je negde krov popustio i sve je prokislo. To se sve događalo kad je u Srbobranu služio velečasni Sijarto Ištvan. Posle njegove smrti, u Srbobranu je službe počeo da vrši velečasni Matoš Janoš. On je zemlju na Kalvariji dao u zakup i prihod koristio za obnovu 14 stubova (stacija) sa slikama, koji pokazuju put mučenja Isusa Hrista.
Godine 1900, tadašnji velečasni Kvaduk Janoš, zabranio je puštanje domaćih životinja na prostor Kalvarije, a 1901. godine, za vreme velečasnog Fanči Antala, Kalvarija je opet renovirana i bila je funkciji sve do Drugog svetskog rata. Poslednji Krsni put je obavljen na Veliki petak 1944. godine. Iste godine, tu su sahranjena 3 ruska vojnika (2 muškarca i 1 žena) koji su u Srbobranu stadali. Kasnije su njihova tela ekshumirana i preneta.
Nakon Drugog svetskog rata, prilikom nacionalizacije imovine Rimokatoličke crkvene opštine, Kalvarija nije oduzeta i ostaje u vlasništvu crkve.
Narednih 70 godina, Kalvarija je bila razmerena u male parcele i izdavana ljudima koji su tu imali bašte.
Već u drugoj polovini 70-ih godina, Kalvarija je bila u ruševina. Plafon u kapeli se urušio, a stubovi (stacije) su oronule.
Na početku 90-ih godina, nije još bilo organizovanog iznošenja komunalnog otpada, pa je okolina Kalvarije postala smetlište. Zbog toga, komulna inspekcija 1997. godine šalje dopis katoličkoj crkvenoj opštini da počisti i sanira to smetlište. Komšiluk predvođen porodicom Paška Tibora te godine počinje obnovu Kalvarije. Stubovi (stacije) su obnovljene 1998. godine i posle više od 50 godina, sa velečasnim Peterom Sarvašem je održan Krsni put (molitva) na Kalvariji.
Obnova kapele dobrovoljnim donacijama je počela 23. februara 2001. godine. Mađarska država je donirala 14 slika za stacije, veliku slika na fasadi kapele i u unutrašnjosti kapele jednu petodelnu slika kao i tri raspeća (Hristos i dva razbojnika) u vrednosti od 30.000 evra. Slike je izradio Morvai Laslo iz Mađarske.
Novoobnovljenu Kalvariju je osvetio biskup Janoš Penzeš 19. avgusta 2001. godine.
(Izvor: Paracki László: A szenttamási kálvária (1868–2009). = Horváth Futó Hargita szerk.: De historia urbis nostrae. Srbobran–Szenttamás–St. Thomas. Szenttamási Népkönyvtár, 2011. 46–58. Preveo: Imre Paška)
