U opštini Srbobran postoji više kulturno-umetničkih društava koja neguju tradiciju i narodnu kulturu ne samo iz Vojvodine, već iz raznih krajeva Srbije i regiona. Folklorna udruženja su vrlo popularna u opštini Srbobran i Trenutno ih ima dva: KUD „Stevan Vladislav Kaćanski – Bard” u Srbobranu i Turiji i KUD „Ivanjsko cveće” u Nadalju. Ranije su postojali i KUD „Vreteno” i KUD „Vilinsko kolo”, ali su se ugasili.
KUD „Stevan Vladislav Kaćanski – Bard”
KUD „Stevan Vladislav Kaćanski – Bard” je započeo svoj rad davne 1974. godine kao folklorna sekcija Doma kulture „Petar Drapšin” da bi se 1985. godine osamostalio i registrovao kao KUD „Petar Drapšin”. Funkcioniše kao udruženje sa ciljem okupljanja dece predškolskog i školskog uzrasta, srednjoškolske, studentske i ostale omladine, kao i odraslih u cilju bavljenja amaterskim kulturno – umetničkim stvaralaštvom, negovanjem tradicije i održivosti kulturnog nasleđa sa ovih i drugih prostora. U toku svog dugogodišnjeg rada, pored folklorne sekcije u više uzrasnih kategorija, radile su i dramska sekcija, kao i muške i ženske pevačke grupe i orkestar. Prilikom preregistracije kod APR-a 2011. godine KUD je promenio naziv u KUD „Stevan Vladislav Kaćanski – Bard”. Danas u KUD-u radi:
- folklorna sekcija u Srbobranu u tri uzrasne kategorije i to: mlađa dečja grupa sa 35 članova, starija dečja grupa sa 40 članova, izvođači i veterani sa 35 članova,
- folklorna sekcija u Turiji u dve uzrasne kategorije: mlađa dečja grupa sa 15 članova i starija dečja grupa sa 15 članova,
- orkestar
- mešovita pevačka grupa
Folklorna sekcija je najbrojnija i ima oko 150 članova, pevačka grupa broji 20 članova i orkestar 5 članova.
KUD je pored svojih redovnih godišnjih koncerata imao gostovanja u mnogim mestima u zemlji i inostranstvu, a učestvovao je i na raznim domaćim i inostranim smotrama i festivalima. Navešćemo neke od zemalja u kojima su gostovali: Švajcarska, Nemačka, Mađarska, Poljska, Rumunija, Grčka, Bugarska itd. Folklorne sekcije imaju veoma bogat repertoar sa zastupljenim koreografijama iz svih delova zemlje, te su nastupi KUD-a bogato nagrađivani aplauzima publike, što im predstavlja najveću nagradu i zadovoljstvo.
Na Međunarodnom festivalu folklora u Kitenu u Bugarskoj 2013. godine folklorni ansambl je proglašen za najbolji ansambl festivala, dobitnici su Oktobarskog priznanja Opštine Srbobran 2017. godine, a 2018. i 2019. godine učestvovali su na festivalu folklora u Smederevskoj Palanci gde su osvojili oba puta prvo mesto u kategoriji mešovitih pevačkih grupa, prvo mesto u kategoriji ženskih igrača i treće i prvo mesto za orkestar, drugo mesto za vokalnog i instrumentalnog solistu i 2019. godine prvo mesto za ansambl. Na međunarodnom festivalu folklora u Sarimsakliju u Turskoj 2019. osvojili su prvo mesto.
(Ana Paroški)
KUD „Ivanjsko cveće”
KUD „Ivanjsko cveće” iz Nadalja osnovan je 2013. godine sa ciljem očuvanja tradicije i običaja srpskog naroda. Broji oko 90 članova, raspoređenih u 4 uzrasne grupe: folklorno obdanište, starija dečija grupa, izvođački sastav i rekreativni sastav. Osim folklorne, ima još dve sekcije, pevačku i orkestarsku, a pevačka grupa izvodi izvorne pesme iz cele Srbije. U skorije vreme se planira sekcija sviranja na tradicionalnim instrumentima.
KUD „Ivanjsko cveće” može da se pohvali stručnim kadrom koji je zadužen za rad sa članovima, kako u igri i pesmi tako i na polju muzike, jer ovo kulturno umetničko društvo vode dve prve harmonike Vojvodine istaknute na mnogim manifestacijama i prestižnim takmičenjima, bračni par Marina i Slaviša Brankov.
Ovo Kulturno umetničko društvo imalo je zapažene nastupe ne samo u opštini Srbobran, već i u Kuli, Bečeju, Žitištu i drugim mestima u Srbiji, a 2019. godine natupali su i u Bugarskoj, u Nesebaru.
Ponose se svakim svojim koncertom koji osmisle tako da je svaki drugačiji od prethodnog.
(Marina Brankov)
Sekcija modernog plesa „Vesele zvezdice”
Sekcija modernog plesa „Vesele zvezdice” počela je sa radom 1985. godine u Nadalju, zahvaljujući ljubavi i požrtvovanju njenih osnivača, Nade i Ilije Stanimirov, kao i njihove ćerke Tatjane Vujanić.
Za više od tri decenije koliko postoje „Zvezdice”, mnogo generacija je prošlo kroz ovo sazvežđe, a za to vreme je spremljeno mnogo koreografija.
Repertoar obuhvata od disko densa i hip hopa, preko klasičnog, modernog i džez baleta, pa sve do savremenog baleta i etno plesova, romske igre, igre uz pesmu za decu, scenske postavke, adaptacije bajki i pozorišne predstave koje su praćene bogatom scenografijom i raskošnim kostimima.
„Zvezdice” godinama unazad uspešno predstavljaju Nadalj i Opštinu Srbobran širom naše zemlje.
- Pojavljivanjem u emisiji „Hitić” više puta su svoju plesnu grupu predstavili najširem televizijskom auditorijumu i postale zvezde malog ekrana.
- Na Turijskoj Kobasicijadi prvi put su nastupali 1994. godine i imaju uspešnu saradnju sve do danas.
- Dugogodišnji su saradnici i Nevenovog festivala dece pesnika u Savinom Selu, gde se svake godine druže sa našim istaknutim književnicima.
- Ekipa televizije Novi Sad – NS plus je snimila reportažu o „Nadaljskim zvezdicama“ koja je emitovana u emisiji „Hitić dana”.
- Na Zmajevim dečijim igrama, na velikoj bini ispred spomenika Jovana Jovanovića Zmaja, zvezdice nastupaju od 1994. godine.
- Više puta su osvojile prestižne nagrade na međunarodnom festivalu „Dani igre” u Beloj Palanci.
- U oktobru 1994. godine su dobili najveće godišnje priznanje – Plaketu Skupštine opštine Srbobran (Oktobarsku nagradu).
- Osvajali su više puta prestižne nagrade i na festivalu modernog plesa „Kup Kanjiža” u banji Kanjiži.
- Više puta su učestvovali na Festivalu sela Srbije, FESEL-u.
- Opština Srbobran je „Zvezdicama” 2003. godine dodelila Majsku nagradu, kao priznanje za značajne i višegodišnje rezultate postignute u negovanju kulture i amaterizma među decom i omladinom.
- Na festivalu „Baby exit” posvećenom najmlađoj publici, koji se održava na Petrovaradinskoj tvrđavi, učestvovali su nekoliko puta.
- Povodom novogodišnjih praznika na Spensu u Novom Sadu rado učestvuju na „Novogodišnjem dečijem festivalu”.
- 19. oktobra 2019. godine, „Zvezdice” su dobile zahvalnicu za trajanje u kontinuitetu više od trideset godina. Čijim radom su rukovodioci ove plesne grupe ulepšali živote mnoge dece.
Ovo je samo jedan mali deo iz bogate monografije modernog plesa „Vesele zvezdice”. Sekcija trenutno ima 60 članova, devojčica i dečaka iz Srbobrana i Nadalja.
(Tatjana Vujanić)
Kulturni centar „Gion Nandor”
Zvaničan sajt: http://www.gionnandoremlekhaz.org/
Kulturni centar „Gion Nandor” je osnovan 1992. godine pod imenom Klub ljubitelja citraške muzike. U početku glavna oblast delovanja bila je narodna muzika, unutar koga je aktivna bila citraška grupa u više uzrasta, od mlađeg sastava i to početnici i napredne grupe, do starijeg sastava sa već iskusnim muzičarima u ovoj oblasti. Pored muzičkih sastava bila je aktivna i horska grupa, koja je nastupala i samostalno. Aktivna je bila i pozorišna grupa za decu, koja je svake godine pripremala vertep za Božić i sa kojom su nastupali širom Vojvodine, pa čak i u inostranstvu u Mađarskoj. Za rad svih ovih sekcija bila je zaslužna profesorka muzičkog Zatko Ibolja. Pored muzičke sekcije bila je aktivna i literarna sekcija, sekcija za ručne radove itd.
U svojoj dugogodišnjoj aktivnosti mogu da se pohvale velikim brojem nastupa kako u Srbobranu tako i širom Vojvodine, pa i u Mađarskoj na raznim smotrama, priredbama, takmičenjima i festivalima. O tome svedoči veliki broj nagrada, zahvalnice i diplome koje brižljivo čuvaju u arhivi kluba.
Kao domaćin, Klub je bio glavni organizator najveće muzičko-folklorne manifestacije Durindo i Đenđešbokreta održane u Srbobranu 1995. godine. Kao prateća manifestacija napred spomenute manifestacije, te 1995. godine organizovana je i Zlatna citra – citraško takmičenje osnovnih škola u Vojvodini. Ta manifestacija, Zlatna citra, od tada se održava u Srbobranu svake godine u maju mesecu.
Teško je nabrojati sve manifestacije, humanitarne koncerte, kampove itd. koje su realizovali u proteklih 28 godina.
Projekti koje su realizovali ili kontinualno realizuju su sledeći:
Realizacija Spomen kuće Nandor Gion od konkurisanja za sredstva do kupovine, rekonstrukcije i otvaranje za javnost 2010. godine. Od tada je Spomen kuća dostupna za javnost i ima posetu od najmanje 500 -700 ljudi godišnje. Česti posetioci su đaci nižih razreda Osnovne škole „Jovan Jovanović Zmaj” iz Srbobrana, koji slušaju predavanja o piscu, pogledaju izložbu i u dvorištu Spomen kuće održe nastavu u prirodi.
Zbog lakšeg prepoznavanja udruženja, 2013. godine promenili smo ime u Kulturni centar „Gion Nandor”, i od tada nastavljamo da radimo pod novim imenom.
Što se tiše prezentacije rada, od 2012. godine dostupni su na internetu na adresi: www.gionnandoremlekhaz.org gde imaju prezentaciju Spomen kuće i ostale podatke koje poseduju o našem piscu Nandoru Gionu. Mogu da se pohvale da poseduju bogatu zbirku arhive o našem piscu: dokumenata, fotografije, fotokopije, časopise, izdanja, video i zvučne zapise i ostali materijal o piscu, koje ustupaju zainteresovanim licima, studentima i studentima doktorskih i specialističkih studija koje zanima ili imaju ovu temu.
Kulturni centar „Gion Nandor” od 2012. godine, svake godine raspisuje literarne konkurse iz više oblasti literarnog stvaralaštva. Tako svake godine raspisujemo Literarni konkurs za novu novelu pisanom na mađarskom jeziku, međunarodnog karaktera, na koji se mogu prijavljivati, odnosno slati radove, pisci sa celog mađarskog govornog područja. Do sada su sproveli ukupno 8 konkursa za novu novelu, i izdali 7 antologija nagrađenih dela. Svake treće godine objavljuju konkurs za novi roman pisanom na mađarskom jeziku, sa ograničenjem da pisac mora živeti u Republici Srbiji, kako bi podstakli domaće pisce, a to se isto odnosi i na pisanje omladinskog romana, gde je uslov isti, odnosno da pisac mora živeti i stvarati u Srbiji. Pored literarnih konkursa na mađarskom jeziku, istovremeno raspisuju, odnosno objavljuju, konkurs za prevođenje dela Nandora Giona sa mađarskog na srpski jezik. Do sada su objavili 11 tomova prevoda: Priče iz Keglovčeve ulice, Jednouhi čovek, Priče o starom revolveru, O mom stricu i druge priče, Kormorani se još nisu vratili, Rafal za jednog crnog bivola, Anđeosko veselje, Klavir iz belog dvorca, Vodozemci u pećini, Pljačkaši pošte i Brate moj, Jove.
Za svoja izdanja su do sada dobili dve prestižne nagrade: 2017. godine za najlepši omladinski roman i 2019. godine za najlepšu seriju izdanja Antologija nagrađenih novela na Literarnom konkursu Nandor Gion za 2013-2016. godinu.
Od 2012. godine pokrenuli su internet javno glasilo www.szenttamas.rs koje uređuju i svakodnevno osvežuju svežim vestima na mađarskom jeziku o dešavanjima u našoj i bližoj okolini i čiji honorar obezbeđuju konkursima.
2020. godine je trebalo da proslave dva jubileja: 25 godine Zlatne citre i 10 godina rada Spomen kuće Nandora Giona u Srbobranu. Iz poznatih razloga, epidemiološke situacije, oba su sproveli u onlajn virtuelnom internet prostoru.
Jedan od najznačajnijih prevoda koji žele da objave do kraja 2021. godine, povodom 80 godina od rođenja pisca Nandora Giona, je Vojnik sa cvetom sa nastavkom Ružin med, koji još nije preveden i koji će biti objavljen u zajedničkom izdanju pod naslovom Svirao je zlotvorima (Latroknak is játszott). Za prevodioca su izabrali Arpad Vicka, koji je to prihvatio, tako da planiraju izlazak iz štampe u novembru mesecu.
Veoma je važno da naglasimo, da Kulturni centar već 12 godina radi na monografijama vezanih za našu sredinu, za Srbobran. Tako su do sada objavili ukupno 7 tomova, od toga 6 na mađarskom jeziku i jedan na srpskom.
Sastav rukovodećeg kadra je sledeći:
Predsednik udruženja Nemet Deže, diplomirani inženjer elektrotehnike, zadužen za projekte, konkurse i redovnu delatnost.
Dr Horvat Futo Hargita profesor na katedri za hungarologiju Filološkog fakulteta Novi Sad, zadužena za literarne konkurse, lingvistiku i sl.
Paracki Laslo, novinar, urednik, zadužen za organizaciju poseta, organizaciju rada itd.
Kiš Čaba, nastavnik istorije u OŠ Jovan Jovanović Zmaj, zadužen za istorijski deo.
(Nemet Deže, Dr Horvat Futo Hargita)
Udruženje likovnih umetnika „ART” Srbobran
Udruženje likovnih umetnika „ART” Srbobran, osnovano 31.oktobra 2000. godine na inicijativu 11 slikara, zauzima značajno mesto na polju umetnosti u opštini Srbobran. Osnivači udruženja su: Svetozar Kaćanski Batuka, Budimir Amidžić, Boris Armuš, Aleksandar Bata Mudrinski, Boško Popović, Dušica Krajinović, Olivera Mušicki, Stevan Nićin, Ivica Bačak, Sofija Velicki i Zoran Sekulić.
Na osnivačkoj Skupštini za prvog Predsednika udruženja izabran je Svetozar Kaćanski Batuka, koji je tu funkciju vršio do 2012. godine. Tada je funkciju Predsednika preuzela Sofija Velicki do 2014. godine, a zatim Ištvan Fusko do 2017. godine, kada funkciju predsednika preuzima Dragica Gruborović sve do danas.
Te 2000. godine, gore pomenuti slikari su samoinicijativno uredili podrumski prostor stambene zgrade u samom centru Srbobrana, u ulici Miloša Crnjanskog br. 4 i otvorili slikarsku galeriju „ART” gde su se u narednom periodu okupljali, radili i organizovali izložbe svojih, kao i radove umetnika iz drugih sredina. Od samog osnivanja, Udruženje likovnih umetnika „ART”, u saradnji sa Opštinom Srbobran i Domom kulture, organizuje izložbu svojih radova na otvorenom ispred zgrade Opštine 12. jula svake godine, na Petrovdan, kada je opštinska slava.
Od samog početka, pored organizovanja izložbi u našoj sredini i učestvovanja na raznim izložbama u drugim sredinama, umetnici – članovi Udruženja su, organizovali i druženja, likovne kolonije u prirodi, odlaske i posete raznim izložbama van Srbobrana, kao i učešća svake godine u smotrama slikara amatera gde su ostvarili zapažene rezultate.
(Boško Popović)
„Ruka spasa”
„Ruka spasa” je udruženje iz Srbobrana nastalo 2014. godine na inicijativu gospođe Savke Lazić koja je oko sebe okupila veliki broj članica koje se bave različitim delatnostima. Cilj osnivanja udruženja je dvostruki: humanitarni rad i negovanje tradicije i običaja.
Dosadašnjim radom ovo udruženje je svojim skromnim doprinosom pomoglo porodilištu Betanija u Novom Sadu, dečijem odeljenju Opšte bolnice u Vrbasu, kulturno-umetničkim društvima i udruženjima u opštini Srbobran, deci sa posebnim potrebama, socijalno ugroženim građanim, Svratištu za decu ulice u Novom Sadu, Domu za decu ometenu u razvoju „Kolevka” u Subotici i još mnogim drugim.
Pored svog humanitarnog rada, udruženje se trudi da održi etno tradiciju ovih prostora, kulturnu baštinu i stare zanate, a sve kroz radionice i druženje. Članice udruženja od prirodnih materijala štrikaju, vezu i heklaju odevne predmete – šalove, kape, rukavice, kao i torbe i lutke. Takođe se bave izradom nakita. Do sada su naštrikale i poklonile više od 1.000 kompleta kapa i šalova, kako bi u zimskim mesecima pomogle onima kojima je pomoć najpotrebnija.
Kroz rad na rukotvorinama organizovale su i humanitarni koncert „Ne zaboravimo decu sa Kosova i Metohije”.
Podelile su 35 radnih stolova dfeci iz socijalno ugroženih porodica i još 50 stolova deci izbeglih, prognanih i raseljenih lica.
Udruženje je 2017. godine pokrenulo akciju u kojoj se daruje svako novorođeno dete u opštini Srbobran. Ova akcija je postala stalna i traje neprekidno do danas, a i drugi su prepoznali njen značaj i pridružili joj se, prvo lokalna samouprava, a potom i Centar za socijalni rad.
Po izbijanju pandemije COVID-19, žene iz udruženja su počele da šiju platnene zaštitne maske za lice koje su u tom momentu bile deficitarne. Poklonile su ih lokalnoj samoupravi, Mesnoj zajednici Srbobran i svima kojima su u tom momentu bile potrebne.
(Savka Lazić)
Kultura i tradicija
Ono što srbobransku opštinu čini prepoznatljivom među drugim opštinama je velika i značajna istorijska i kulturna baština. Naime, više događaja koji su značajni za istoriju Srbije, pa i šire, odigrali su se na teritoriji opštine Srbobran ili su stanovnici naše opštine imali značajnog učešća u tim događajima. A uporedo sa istorijom, neraskidivim vezama povezana sa njom i prožeta njome, razvija se u Sentomašu kultura nadahnuta nacionalnim ponosom i rodoljubljem, dostižući značajne domete i vršeći nesumnjiv uticaj na razvoj kulture i umetnosti Vojvodine i okolnih regiona.
