Najstariji pisani podatak o naselju na ovom prostoru je iz 1338. godine. Naselje se pominje pod imenom Sentomaš, što u prevodu sa mađarskog jezika znači Sveti Toma. Iako ne postoje sigurni dokazi, vrlo je verovatno da naziv potiče od istoimenog manastira čiji je metoh bilo ovo naselje. Prema podatku iz 1448. godine, Sentomaš se pominje kao naselje u vlasništvu mađarskog plemićka Pavla Žambokija, a 1467. kao vlasnik se pominje Đorđe Šuljok.
Velika promena se dogodila posle Mohačke bitke 1526. godine u kojoj je turska vojska predvođena sultanom Sulejmanom Veličanstvenim nanela izuzetno težak poraz mađarskoj vojsci. S obzirom da je većina vojnika kao i sam kralj Lajoš II poginula, Ugarska država se potpuno raspala, pa je i veliki deo mađarskog naroda pobegao sklanjajući se pred Turcima. Zbog toga za vreme turske vlasti koja je trajala od 1526. do 1686. godine, Sentomaš nastanjuju gotovo isključivo Srbi. Srbobran je u tom periodu bio u sastavu Bačke nahije, jedne od šest koliko ih je bilo u segedinskom sandžaku. Prema turskom popisu iz 1590. godine, Srbobran (Sentomaš) je imao 23 kuće koje su plaćale porez. Međutim, isto tako postoje i podaci da je Srbobran bio nenastanjena pustara od 1597. do 1621. godine. Taj period karakteriše dosta težak život pod Turcima, jer je tursko napredovanje prema srednjoj Evropi zaustavljeno, pa samim tim i priliv novih sredstava. Zbog toga spahije i janjičari pribegavaju pljačkanju već osvojenih teritorija, stalnom podizanju poreza i drugih feudalnih obaveza i nasilju nad nevinim stanovništvom. Zbog toga se malobrojni stanovnici povlače u močvarno stanište obraslo trskom, koje im je pružalo zaštitu od Turaka, ali izazivalo i velike zdravstvene probleme zbog širenja raznih epidemija.
U knjizi koja se čuva u Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini, zabeleženo je da su Srbobran naselili 1621. godine neki Rodija i Rajica, oko 2 kilometra jugozapadno od sadašnjeg naselja, na desnoj obali Velikog bačkog kanala (nekadašnje Crne bare), u neposrednoj blizini današnje trafo stanice. Pretpostavlja se da je Rodija bio sveštenik i starešina naselja, pa da je tu bila i prva bogomolja. Ta prva crkva je imala izgled zemunice, a i selo je bilo takvo. I danas, na mestu gde je bila ta prva crkva, stoji ukopan krst koji se zove Sveti grob, pa se tu jednom godišnje služi pravoslavni crkveni obred. Teran je bio močvaran, pošto tadašnja rečica Crna bara (danas Veliki bački kanal) nije bila regulisana.
Stanovnici ovog naselja su tu dočekali veliku seobu Srba 1690. pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem, pa pošto su primili u svoju sredinu doseljenike njihov broj se uvećao. Ubrzo su svi stanovnici napustili ovo naselje jer je bilo u udolini i često plavljeno, pa su se lako širile zaraze poput malarije i kolere. Osim toga, proterivanjem Turaka iz ovih krajeva prestala je potreba za skrivenim mestima i bilo je moguće premeštanje naselja na uzvišeniji i otvoreniji teren, a sa osnivanjem Vojne granice i davanjem privilegija omogućen je daleko kvalitetniji život. Iz svih navedenih razloga, celokupno stanovništvo napušta to prvo naselje koje su nazvali Topnice i nastanjuju se 2 kilometra severoistočno na levu obalu kanala, i taj novi kraj nazivaju Unčić. To je najstariji deo današnjeg Srbobrana i prvi koji je naseljen se leve strane kanala, a o starosti Unčića svedoče četiri stara kamena nadgrobna spomenika od kojih je najstariji iz 1716. godine i nalazi se na uglu ulica Kanalske i Sterijine (o tim spomenicima više ovde).
(Izvori:
dr Radoslav Subić, Srbobranci: od 1338. do 1945, Novi Sad: Prometej, 2006.
Toša Iskruljev, Srbobran i Srbobranci, Novi Sad: Štamparija Dan, 1937 – fototipsko izdanje Srbobran: Udruženje potomaka i poštovalaca dobrovoljaca oslobodilačkih ratova 1848-1918. „Srbijanski – Srbobranski”, 2019.
Kiss Csaba: Szenttamás múltjáról. = Horváth Futó Hargita szerk.: De historia urbis nostrae. Srbobran–Szenttamás–St. Thomas. Szenttamási Népkönyvtár, Szenttamás, 2011. 11–14.)
